Yön Tayin Usulleri muharebe esnasında, bir yerden bir yere intikal halinde iken, doğada ve her türlü arazi şartlarında bize yönümüzü nasıl bulabileceğimizi gösterir.
Peki nedir bu Yön Tayin Usulleri ve bunları kullanarak nasıl yönümüzü bulabiliriz ?
Pusula İle Yön Tayini:
Pusulanın ibresi daima manyetik kuzey istikametini gösterir. Buna göre kuzey oku 6400 veya 0 milyemi (360 veya 00) gösterir. Ters istikameti GÜNEY istikametidir. 3200 milyemi (1800) gösterir. Kuzey okunun saat yelkovanı istikametinde (1600 milyem) 90 derece saptığı yer DOĞU, Kuzey okunun saat yelkovanı istikametinde 4800 milyem (270 derece) saptığı yer BATI istikametidir.
Harita İle Yön Tayini:
Harita üzerinde Kuzey-Güney ve Doğu- Batı istikametinde birbirlerini dik olarak kesen grid çizgileri mevcuttur. Haritanın kuzeyi pafta adı ve numarasının yazıldığı üst kısımdır.
(a) Kuzey-güney ve Doğu-batı istikametinde uzanan grid çizgileri birbirlerine paraleldir.
(b) Haritada ve arazide bulunan ve düz çizgi ile gösterilen yol, demiryolu, çit, enerji hatları ve benzeri ayrıntılar incelenir.
(c) Harita üzerinde bu ayrıntılardan birisi ile arazi üzerindeki gerçek ayrıntı harita döndürülmek suretiyle paralel duruma getirilirse harita grid kuzeyi yönüne konur. Arazideki düz bir yol ile haritada bulunan aynı yol birbirlerine paralel kılınır. Bu takdirde haritanın pafta isminin yazıldığı istikamet KUZEY istikametidir. Arazide iki veya daha çok ayrıntı kullanılarak harita daha sıhhatli olarak yönüne konur. Harita yönüne konmakla harita ile yön tayini de yapılır.
Gölge Ucu İle Yön Tayini:
Gölge ucu ile yön tayini üç adımda yapılır.
1: Düz bir çubuk düzgünce bir yere dikine saplanır. Çubuk gölgesinin ucu bir taş, çomak veya başka bir araçla işaretlenir.
2: Gölgenin ucu 10 cm’lik bir hareket yapıncaya kadar beklenir (eğer çubuk kullanılıyorsa 10 dakika beklemek yeterlidir). Başlangıçta yapıldığı gibi gölge ucu tekrar işaretlenir.
3: İşaretlenen bu iki gölge ucu birleştirilerek, yaklaşık olarak doğu-batı istikameti elde edilir. Hangi istikametin doğu ve hangi istikametin batı olduğundan kuşku duyuluyorsa şu temel bilgiler hatırlanmalıdır. Güneş doğudan doğar ve batıdan batar, böylece güneş, dünyanın her tarafında doğudan batıya hareket ederken çubuk gölgesi de aksi istikamette, batıdan doğuya doğru hareket eder. Bu bakımdan ilk gölge ucu işareti daima batı istikametini, ikinci gölge ucu işareti doğu istikametini gösterir. Boy ve istikamet itibari ile daha uygun gölge elde etmek için çubuğun boyunu veya istikametini değiştirmek gölge ucu yönteminin doğruluk derecesini bozmaz.
Güneş ve Saat İle Yön Tayini:
(a) Yaklaşık olarak gerçek kuzey veya güney istikametlerini bulmak için saatten faydalanılabilir. Sadece kuzey yarım küresinin ılıman bölgesinde (23,5 derece-66,5 derece arasında), saatin akrebi güneşe doğru çevrilir. Normal olarak 12 rakamı ile akrep arasındaki açının açıortayı güney istikametini gösterir. Yaz saati uygulanıyorsa güney istikameti akrep ile saatin 1 rakamı arasında olur. İstikametin hangi ucunun kuzeyi gösterdiği konusunda şüphe doğarsa; güneşin öğleden önce doğuda, sonra batıda olduğu hatırlanmalıdır.
(b) Bu yöntem güney yarım küresinin ılıman bölgesinde de istikameti bulmak için kullanılabilir, yalnız usul farkı vardır. Saatin 12 rakamı güneşe doğrultulur, 12 ile akrep arasındaki açının açıortayı kuzey istikametini gösterir. Yaz saati uygulanıyorsa kuzey istikameti 1 rakamı ile akrep arasında olur. Ilıman bölgeler, her iki yarım kürede 23,5 dereceden 66,5 dereceye kadar olan bölgelerdir.
Kutup yıldızı İle Yön Tayini:
Kutup yıldızı kuzey yarım küresinde hakiki kuzey istikametini gösterir ve bütün yıl içinde yerini değiştirmez. Kuzey yıldızını bulmak için Büyük Ayı Takımı yıldızına bakılır. Bu takım yıldızının kepçe şeklindeki kısmının son iki yıldızına “Kılavuz Yıldızları” adı verilir. Bu kepçe şeklindeki kısmın son iki yıldızı arasındaki açıklık kepçenin ağzı istikametinde düz bir hat şeklinde ve takriben iki kılavuz yıldız arasındaki mesafenin beş misli kadar uzatılarak, Kutup Yıldızı bulunur.
Cami Mihrabı:
Ülkemizde Güney (kıble) istikametini gösterir (Diğer ülkelerde güney istikameti coğrafi durumlarına göre değişir.). Minare kapısı güney istikametini gösterir. Ağaç gövdelerinin, kayaların ve taşların kuzeye bakan yüzleri yosun tutar. Güneye bakan yüzleri devamlı güneş aldığından yosun kuzeye nazaran azdır veya yoktur. Kilise çan kulesi batı istikametini gösterir.
Aydan Yararlanarak Yön Tayini:
Aydan yararlanarak yön bulmada iki yöntem vardır. Birinci yöntemde ayın ilk ya da son dördünde olması gerekmektedir. Ayın bu dördünlerde olması durumunda ve doğduktan bir iki saat sonra ayın sivri uçlarından geçirilecek doğru kuzey yarımkürede güneyi gösterir. Güney yarımkürede ise kuzeyi gösterir. İkinci yöntemde ise; yerel saatin bilinmesi gerekmektedir. Ayın evreleri yardımıyla ayın hangi yönü gösterdiği bulunabilir.
Küresel Konumlama (KKS) sistemi ile Yön Tayini:
Küresel Konumlama Sistemi (KKS); herhangi bir kullanıcının uydu sinyallerinden yararlanarak, herhangi bir yerde ve anda, her türlü hava koşulunda, ortak bir koordinat sisteminde; mevki (enlem, boylam, yükseklik), hız ve zaman bilgilerinin elde edilmesine olanak veren uzay teknolojisine dayalı bir radyo seyrüsefer sistemidir. K.K.K.lığı envanterinde mevcut KKS cihazı ile 1-150 m. doğrulukla üç boyutlu konumlama yaparak bulunulan nokta tespit edilebilir, bulunulan noktadan bir diğerine olan istikamet açısı ve mesafe ölçülebilir veya yön tayini yapabilir. Cihazın pusula ekranındaki kırmızı renkli ok manyetik kuzeyi gösterir. KKS, uzayda bulunan uyduların sinyal yayınlaması ve bu sinyallerin küresel konumlama cihazları tarafından algılanması temeline dayanır.
Yön tayin usulleri ile doğada yönünüzü bulmak istediğiniz her an size yardımcı olabilecek 8 adet yöntemi inceledik. Sizinde bildiğiniz başka yöntemler varsa bunları aşağıda yorum bölümünden yazabilirsiniz.
